Cytologia
Jednym z najczęściej wykonywanych badań, obok badania ginekologicznego polegającego na palpacyjnej ocenie szyjki i trzonu macicy oraz przydatków, jest cytologia. Dzięki niej możliwe jest wykrywanie stanów przedrakowych, leczenie ich i niedopuszczenie do rozwoju raka szyjki macicy. Cytologia jest powszechnie wykonywana przez ginekologów od lat czterdziestych XX wieku we wszystkich krajach świata, w których funkcjonuje jakikolwiek system opieki zdrowotnej. Zasada badania jest prosta – za pomocą odpowiedniej szczoteczki pobierany jest wymaz z szyjki macicy. Uzyskane w ten sposób komórki oglądane są pod mikroskopem i jest oceniana ich budowa. Jeśli cytolog dostrzeże w rozmazie jakiekolwiek nieprawidłowości, formułuje odpowiednie rozpoznanie i umieszcza je w swoim raporcie. Dzięki temu ginekolog może rozpocząć właściwe postępowanie diagnostyczno – terapeutyczne.
Cytologia jest bardzo dobrym badaniem profilaktycznym, jednakże obciążona jest subiektywizmem oglądającego rozmaz. Czułość tej metody w zależności od pracowni wynosi 40%–70%. Oznacza to, że nie wszystkie patologie zostaną wykryte podczas jednorazowego badania. Dlatego badanie cytologiczne musi być wykonywane wielokrotnie w życiu kobiety, w rozsądnych odstępach czasu, aby wszelkie nieprawidłowości rozpoznać na etapie, kiedy mogą być skutecznie wyleczone.
Bardzo istotne jest właściwe pobranie rozmazu do badania: ocenione muszą być komórki pokrywające tarczę części pochwowej oraz komórki z dystalnego odcinka kanału szyjki. Idealnie, jeśli cytolog może obejrzeć komórki metaplastyczne pochodzące ze strefy przejściowej, czyli granicy międzynabłonkowej. Jeśli na tarczy części pochwowej obecna jest ektopia, często nazywana „nadżerką”, rozmaz powinien zostać pobrany także z granicy zmiany.
Optymalnie przygotowana do cytologii kobieta powinna zgłosić się w tym celu do ginekologa lub położnej bez stanu zapalnego pochwy, nie współżyjąc w ciągu doby poprzedzającej pobranie (plemniki mogą utrudniać ocenę rozmazu), nie zakładając do pochwy żadnych leków na 4 dni przed badaniem oraz nie wcześniej niż 4 dni po zakończeniu krwawienia i nie później niż 4 dni przed rozpoczęciem kolejnej miesiączki.
Jeśli wynik cytologii jest nieprawidłowy, konieczne może być powtórzenie tego badania po leczeniu przeciwzapalnym, po przygotowaniu pacjentki już niemiesiączkującej estrogenami, powtórzenie go po kilku miesiącach bez specjalnego przygotowania, bądź pogłębienie diagnostyki z użyciem innych metod.
Jednym z badań, które pozwalają potwierdzić lub wykluczyć patologię szyjki macicy jest kolposkopia.