Zakrzepica – przyczyny, objawy i leczenie zakrzepowego zapalenia żył

Zakrzepica to poważne schorzenie, które może dotknąć każdego. Chociaż dolegliwość dotyczy przede wszystkim ludzi starszych, ryzyko występuje również u młodych osób, szczególnie jeśli prowadzą określony styl życia. Cechą charakterystyczną schorzenia jest tworzenie się skrzepów w naczyniach krwionośnych, które mogą blokować przepływ krwi w żyłach.

Zakrzepica występuje najczęściej w kończynach dolnych, ale zdarza się również w innych częściach ciała. Jest wiele objawów zakrzepicy, a ich bagatelizowanie stanowi poważne zagrożenie zdrowia i życia. Czym jest zakrzepica? Jakie są przyczyny tej przypadłości i jakie symptomy mogą wskazywać na zapalenie żyły pod kolanem?

Czym jest zakrzepica?

Zakrzepica zaczyna się, kiedy równowaga między mechanizmami krzepnięcia i rozpuszczania skrzepów w organizmie zostaje zaburzona. Zmiana może nastąpić z różnych powodów, w tym uszkodzenia ściany naczynia, wolniejszego przepływu krwi lub zmiany jej składu. W określonych okolicznościach płytki krwi zaczynają się skupiać i sklejać tworząc skrzep. W miarę rozwoju choroby skrzep zaczyna blokować naczynie, co utrudnia przepływ krwi. W niektórych przypadkach fragment skrzepu może oderwać się i przemieścić się wraz z krwioobiegiem do innych części ciała, np. do żył w klatce piersiowej (zatorowość płucna), gdzie może stanowić poważne zagrożenie.

Jednym z najpoważniejszych powikłań zakrzepicy jest zatorowość płucna i zator tętnicy płucnej, która występuje, gdy oderwana skrzeplina przemieści wzdłuż układu krwionośnego i zablokuje naczynie płucne.

Istnieje wiele czynników ryzyka rozwoju choroby, przede wszystkim siedzący tryb życia, nadwaga, palenie tytoniu, ciąża czy choroby układu krążenia. Ponadto pewne przypadłości i schorzenia przewlekłe, takie jak np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia zakrzepicy.

Wprowadzenie niewielkich zmian w stylu życia i skonsultowanie się z flebologiem w przypadku zauważenia symptomów, wskazujących na możliwość wystąpienia schorzenia, może być kluczowe we wczesnym leczeniu zakrzepicy i przeciwdziałaniu poważnym powikłaniom.

Rodzaje zakrzepicy żył

Zakrzepica jest schorzeniem związanym z tworzeniem się skrzepów w naczyniach krwionośnych. Istnieje wiele rodzajów zakrzepicy, które są klasyfikowane na podstawie lokalizacji skrzepu i specyficznych warunków związanych z ich formowaniem, m.in.

• zakrzepica żył głębokich – najczęściej pojawia się w żyłach głębokich kończyn dolnych. Może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zatorowość płucna, jeśli skrzep oderwie się i przemieści do płuc. W przypadku zakrzepicy żył głębokich dodatkowo rozpoznawalna jest: zakrzepica dystalna (zazwyczaj dotyczy żyły łydki), zakrzepica proksymalna (głównie żyła biodrowa, udowa, podkolanowa, główna dolna) i obrzęk bolesny (masywna zakrzepica żylna),
• zakrzepica żyły głównej dolnej – głównego naczynia doprowadzającego krew z kończyn dolnych do serca. Może prowadzić do poważnego obrzęku i bólu kończyny,
• zakrzepica żył powierzchownych – niewielka skrzeplina w powierzchownym układzie żył (przede wszystkim piszczelowych) oraz zakrzepowe zapalenie żył (w nodze lub ręce),
• zakrzepica wątrobowa – rzadka forma zakrzepicy, która występuje w żyłach wątrobowych. Może prowadzić do poważnej niewydolności narządu,
• zakrzepica tętnicy płucnej (zatorowość płucna) – występuje, gdy skrzep krwi utworzony gdzie indziej w organizmie (np. w żyłach głębokich kończyn dolnych) przemieści się i zablokuje tętnicę płucną,
• zakrzepica ciążowa – występuje u kobiet w ciąży i do 6 tygodni po porodzie. Zwiększone ryzyko jest związane ze zmianami hormonalnymi, zmianami w krążeniu krwi i układzie krzepnięcia,
• zakrzepowe zapalenie żył – stan zapalny naczyń krwionośnych (żył powierzchownych – umiejscowionych nad powięzią)  może być związany z obecnością skrzepliny przylegającej ściśle do ściany naczynia krwionośnego lub z obecnością w żyle ciała obcego jak np. cewnik dożylny (kaniula). 

Przyczyny zakrzepicy

Zakrzepica może mieć wiele przyczyn, które często są ze sobą powiązane. Za najważniejsze uznaje się czynniki triady Virchowa, czyli:

• zaburzenie równowagi pomiędzy czynnikami zwiększającymi krzepliwość a przeciwkrzepliwymi,
• spowolnienie przepływu krwi (w wyniku ucisku, spadku ciśnienia, unieruchomienia kończyny),
• uszkodzenie ścian naczyń krwionośnych (w wyniku mikrourazów lub operacji).

U kogo najczęściej występuje zakrzepica – czynniki ryzyka

Zakrzepica może dotknąć każdego, ale wyróżnia się kilka czynników, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia. Przede wszystkim:

• wiek – ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem. Zakrzepica żył głębokich rzadko występuje u osób poniżej 40. roku życia,
• nadwaga i otyłość – osoby z BMI>30 są narażone na większe ryzyko zakrzepicy, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej może utrudniać prawidłowy przepływ krwi przez naczynia krwionośne,
• choroby współistniejące – przede wszystkim, choroby sercowo-naczyniowe, otyłość, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, nowotwór, i choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty, reumatoidalne zapalenie stawów,
• obciążenia genetyczne – przypadki zakrzepicy w rodzinie łączą się z większym prawdopodobieństwem wystąpienia dolegliwości,
• ciąża – zakrzepica żył głębokich może wystąpić u kobiet w ciąży lub w okresie połogu, co związane jest ze zmianami w parametrach krzepnięcia i krążenia krwi,
• palenie tytoniu – palacze są narażeni na większe ryzyko zakrzepicy, ponieważ substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym działają niszcząco na ściany żyły, a uszkodzenia sprzyjają tworzeniu się skrzeplin,
• długotrwałe unieruchomienie – osoby unieruchomione z powodu operacji, poważnego urazu lub długiej podróży, są bardziej narażone na zakrzepicę żył głębokich,
• leki i suplementy – przede wszystkim hormonalne środki antykoncepcyjne i niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Jakie są objawy zakrzepicy?

Zakrzepica to stan, który może objawiać się na wiele różnych sposobów, w zależności od lokalizacji skrzepu i stopnia jego zaawansowania. Najczęściej na obecność zakrzepicy w naczyniach żylnych wskazuje:

• ból – jeden z najbardziej oczywistych objawów (np. ból nogi lub bolące żyły w ręce). Ból może być ostry, przypominający skurcz lub tępy i ciągły. W wielu przypadkach nasila się podczas chodzenia lub długotrwałego stania,
• obrzęk – zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych często wiąże się z występowaniem obrzęku w kończynie,
• zaczerwienienie – skóra w okolicy występowania skrzepliny może być zaczerwieniona, zasiniona i ciepła,
• żylaki – powiększone, nabrzmiałe i skręcone żyły widoczne pod skórą mogą być jednym z objawów niewydolności żylnej lub zakrzepowego zapalenia żył,
• zmiany skórne – zakrzepica może prowadzić do ciemnienia lub zgrubienia skóry w okolicy osłabionego przepływu krwi przez naczynie,
• dyskomfort – zakrzepicy często towarzyszy uczucie ciężkości lub pełności w kończynie,
• zgrubienie – w przypadku żył powierzchownych niekiedy wyczuwalne jest zgrubienie lub wypukłość na żyle (np. kulka na żyle na ręce, stopie, lub w okolicach piszczeli),
• duszność – najczęściej pojawia się w przypadku przemieszczenia się skrzepu do naczyń płucnych i stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia.

W przypadku występowania symptomów zakrzepicy należy skonsultować się lekarzem, który przeprowadzi szczegółową diagnostykę i w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, zaproponuje najwłaściwsze metody leczenia żył.

Niestety wiele osób doświadcza również bezobjawowego przebiegu choroby, co może utrudniać wczesne wykrycie.

Diagnostyka i leczenie zakrzepicy

Zakrzepica żylna jest poważnym schorzeniem, które wymaga szybkiej diagnozy i odpowiedniego leczenia. Dlatego w przypadku pojawienia się niepokojących objawów w obrębie naczyń krwionośnych (np. bolące żyły na rękach, nogach) lub ciężkości, bolesności, zaczerwienia kończyn, należy skonsultować się ze specjalistą – flebologiem, który podejmie decyzje dotyczące dalszego postępowania.

Rozpoznanie zakrzepicy żył

Proces diagnostyczny zaczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego, w którym lekarz zapoznaje się z historią medyczną pacjenta, niepokojącymi objawami i oceną czynników ryzyka. Następnie przeprowadzane jest badanie fizykalne.

Diagnostyka zakrzepicy żył wymaga przeprowadzenia szczegółowych badań, takich jak:

• ultrasonograficzny test uciskowy (CUS) – podstawowe badanie służące do wykrycia zakrzepicy proksymalnej,
• usg Dopplera – najczęściej wykorzystywane badanie w celu wykluczenia lub potwierdzenia problemów naczyniowych. Pozwala na ocenę przepływu krwi w żyłach, identyfikację ewentualnych skrzepów oraz określenie stopnia zaawansowania choroby,
• badania krwi – przede wszystkim D-dimery jest często stosowane do wykrywania zakrzepów. Wysoki poziom D-dimerów we krwi może (ale nie musi) wskazywać na obecność skrzepu, a wartość prawidłowa pozwala z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć zakrzepicę żył głębokich. Dodatkowo zwykle wykonuje się morfologię i eGFR,
• angio-TK – metoda obrazowania, która może być używana do zidentyfikowania skrzepów w żyłach głębokich. Badanie przeprowadza się najczęściej w przypadku trudności diagnostycznych lub przed wewnątrznaczyniowym leczeniem zakrzepicy.

Rozpoznanie zakrzepicy żył może być skomplikowane, ze względu na różnorodność objawów i często bezobjawowy lub skąpoobjawowy przebieg choroby. Dlatego tak ważna jest wizyta u flebologa w przypadku występowania jakichkolwiek symptomów lub znajdowania się w grupie ryzyka.

Leczenie zakrzepicy

Leczenie zakrzepicy ma na celu zapobieganie powiększaniu się zmiany, zapobieganie powstawaniu nowych skrzepów i zmniejszanie ryzyka powikłań, np. zatorowości płucnej.

Wybór terapii leczniczej zależy od wielu czynników, w tym od lokalizacji skrzepu, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i obecności innych chorób. Do najczęściej stosowanych metod leczenia zakrzepicy należą:

• leki przeciwzakrzepowe – pomagają zapobiegać tworzeniu się skrzepów, np. heparyna, warfaryna,
• leki przeciwpłytkowe – pomagają zapobiegać sklejaniu się płytek krwi, np. aspiryna,
• terapia kompresyjna – noszenie pończoch kompresyjnych może pomóc zmniejszyć obrzęk i ból, a także pomóc zapobiegać powstawaniu nowych skrzepów,
• chirurgia naczyniowa – w niektórych przypadkach może być konieczne usunięcie skrzepu chirurgicznie lub zastosowanie specjalnego filtra żył głównych, który może zapobiec przesunięciu skrzepu do naczyń płucnych.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zakrzepicy.