Przeszczep na gruncie prawa polskiego: kto może być dawcą?
Zgodnie z „ustawą transplantacyjną” komórki, tkanki i narządy mogą zostać pobrane od zmarłego (przeszczepy ex mortuo) lub żywego dawcy (przeszczepy ex vivo).
Kiedy nie można pobrać narządu od dawcy zmarłego?
Niedopuszczalny jest przeszczep od osoby, która za życia wyraziła sprzeciw. Na gruncie ustawy „o przeszczepach” ustanowiono konstrukcję tzw. zgody domniemanej. Jest to równoznaczne z tym, że dopóki nie wyrazimy sprzeciwu na przeszczep, będzie on dozwolony.
Jak można wyrazić sprzeciw?
Na podstawie art. 6 ustawy transplantacyjnej istnieją trzy sposoby zgłoszenia sprzeciwu.
Możemy tego dokonać:
- w centralnym rejestrze (prowadzonym przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”) sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich za pomocą specjalnego formularza;
- w formie oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
- w formie oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.
Sprzeciw może być w każdym momencie przez nas cofnięty!
Jakie znaczenie ma podpisane przez nas oświadczenie, że zgadzamy się na przeszczep po śmierci, które nosimy w portfelu?
W związku z istniejącym w polskim prawie domniemaniem zgody na przeszczep, takie oświadczenie nie ma większego znaczenie pod względem prawnym. Może jednak ułatwić rodzinie pogodzenie się z decyzją osoby zmarłej i przeciwdziałać sytuacji, w której rodzina niezgodnie z prawdą podnosiłaby, że jest dysponentem oświadczenia wyrażonego ustnie przez osobę zmarłą.
Czy na lekarzu spoczywa prawny obowiązek pytania rodziny zmarłego o zgodę na przeszczep?
Rodzina nie jest uprawniona do decydowaniu o zgodzie lub sprzeciwie na przeszczepienie po śmierci jej członka. Po sprawdzeniu centralnego rejestru i w dalszej kolejności zweryfikowaniu na podstawie istniejących dokumentów lub informacji czy istnieje sprzeciw w formie pisemnej lub ustnej, lekarz nie ma obowiązku, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, pytać rodzinę o zgodę na przeszczep od zmarłego.
Kto może być żywym dawcą?
Pobranie od dawcy żywego jest możliwe w przypadku gdy następuje ono na rzecz krewnego w linii prostej (przekazujemy np. narząd dziecku lub rodzicowi), rodzeństwa, osoby przysposobionej lub małżonka.
Ponadto analogicznie możliwe jest pobranie komórek, tkanek lub narządów także od osób spoza tego kręgu jeżeli uzasadniają to szczególne względy osobiste (zazwyczaj bliska relacja z biorcą) oraz zgoda sądu rejonowego (właściwego ze względu na miejsce pobytu lub zamieszkania dawcy), wydana po zapoznaniu się z opinią Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej i wysłuchaniu wnioskodawcy (czyli dawcy).
Do wniosku o wyrażenie zgody przez sąd dawca powinien dołączyć:
- pisemną zgodę biorcy na pobranie komórek, tkanek lub narządu od tego dawcy;
- opinię Komisji Etycznej Krajowej Rady Transplantacyjnej;
- orzeczenie kierownika zespołu lekarskiego mającego dokonać przeszczepu o zasadności i celowości wykonania zabiegu.
Sąd rozpoznaje wniosek w terminie 7 dni. Zgoda sądu nie jest potrzebna w przypadku pobrania szpiku i innych regenerujących się komórek lub tkanek.
Źródło:
http://www.poltransplant.org.pl/
Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Komentarz- Haberko J., Uhrynowska-Tyszkiewicz I., LEX 2014
Zobacz lekarzy specjalizacji transplantolog warszawa u nas w serwisie.