Profilaktyka i diagnostyka szyjki macicy – HPV jako wirus onkogenny
DIAGNOSTYKA GENETYCZNA W KIERUNKU ZAKAŻENIA HPV
W 99% przypadków raka szyjki macicy stwierdza się zakażenie wysokoonkogennym typem wirusa. Do zakażenia zazwyczaj dochodzi drogą płciową. Uważa się, że duży
odsetekdorosłych jest lub był zakażony HPV. Badania populacyjne dowodzą, że najczęściej zakażeni są ludzie młodzi, którzy wcześnie rozpoczęli współżycie, prowadzący intensywne życie seksualne, mający wielu partnerów w okresie poprzedzającym zakażenie.
U przeważającej większości zakażenie ma charakter przemijający i nie stanowi zagrożenia dla życia i zdrowia. U około 10% zakażonych stwierdza się jednak przetrwanie zakażenia powyżej 24 miesięcy, czego wyrazem jest wbudowanie informacji genetycznej wirusa do komórek gospodarza (można wówczas identyfikować obecność mRNA HPV). Istnieje możliwość wykonania badań genetycznych potwierdzających zakażenie HPV – ilościowe
i jakościowe badania DNA HPV oraz potwierdzających przetrwałe zakażenie, które nie zostanie wyeliminowane – badanie mRNA HPV (dostępne typowanie 5 najczęstszych wysokoonkogennychtypów wirusa: 16,18,31,33,45).
IMMUNOHISTOCHEMIA
Przetrwałe zakażenie HPV może prowadzić do dysplazji szyjki macicy dużego stopnia (HSIL), która, o ile nie będzie leczona, może stać się punktem wyjścia inwazyjnego raka szyjki macicy. Dysplazja szyjki macicy to stan przedrakowy. Może być różnie nasilona. Zmiany małego stopnia (LSIL), zwłaszcza u kobiet młodych, niezakażonych wysokoonkogennym typem HPV mogą ulegać samoistnej remisji. Zmiany dużego stopnia (HSIL/CIN 2+) zazwyczaj nie ulegają samoistnemu wyleczeniu. Wymagają leczenia zabiegowego z usunięciem zmienionych patologicznie tkanek i ich badaniem histopatologicznym. W przypadkach, gdy istnieją wątpliwości zarówno na etapie diagnostyki cytologicznej, jak histopatologicznej przydatne może się okazać wykonanie badań immunohistochemicznych wykrywających obecność białek p16 i ki67, których obecność potwierdza rozpoczętą onkogenezę i nieodwracalność zmian na szyjce.Odpowiednie barwienie pozwala zlokalizować komórki, w których cykl komórkowy został zaburzony w przebiegu przetrwałego zakażenia HPV.
Zastosowanie w leczeniu metod destrukcyjnych (laser, krioterapia, elektrokoagulacja) nie pozwala ostatecznie stwierdzić jak nasilona była patologia w całym uzyskanym materiale tkankowym, ani czy zmiana usunięta została w granicach zdrowych tkanek.
Pacjentki leczone z powodu dysplazji szyjki macicy lub przedinwazyjnego raka szyjki wymagają regularnych kontroli zwłaszcza w ciągu pierwszych dwóch lat po leczeniu. Przydatne w obserwacji tych pacjentek jest wykorzystanie cytologii, kolposkopii i typowania HPV, zwłaszcza u kobiet, które to ostatnie badanie wykonały przed zabiegiem.
PROFILAKTYKA PIERWOTNA – SZCZEPIENIA
Duże nadzieje na profilaktykę pierwotną raka szyjki macicy wiązanesą ze szczepieniami przeciwko HPV. Mają one zabezpieczać przede wszystkim przed zakażeniem typem 16 i 18, czyli najczęściej występującymi u pacjentek z rozpoznanym rakiem szyjki macicy. Na rynku dostępne są 3 szczepionki o podobnej skuteczności.Obecnie największe nadzieje wiązane są ze szczepionką dziewięciowalentną.Preparaty, o których mowa są zarejestrowane jako szczepionki profilaktyczne, nie zaś terapeutyczne. Szczepienie kobiet z dysplazją szyjki macicy nie jest rekomendowane, jako element leczenia tej patologii. Ostateczną decyzję o szczepieniu dojrzałej kobiety powinien podejmować ginekolog. Dziewczynki kwalifikowane są do szczepień przez pediatrów.
dr n. med. Barbara Suchońska
ginekolog