Dna moczanowa: objawy i leczenie choroby
Dna moczanowa to choroba zapalna stawów spowodowana odkładaniem się kryształów moczanu sodu w tkance stawowej, złogi mogą odkładać się również w innych tkankach doprowadzając do ich uszkodzenia np. w tkance śródmiąższowej nerek. Choroba w ostatnich latach pojawia się coraz częściej, czego przyczyny należy upatrywać w zwiększeniu występowania czynników ryzyka jej rozwoju w społeczeństwie. Odkładanie się kryształków moczanu sodu wynika z nadmiernej ilości kwasu moczowego w surowicy krwi. Stan taki nazywamy hiperurykemią i rozpoznaje się ją wówczas, gdy stężenie kwasu moczowego przekracza 7 mg/dl. Bezpośrednia przyczyna krystalizacji kwasu moczowego nie została poznana. Zwiększone stężenie kwasu moczowego może wynikać z genetycznie uwarunkowanych defektów enzymów, oraz może występować wtórnie do nadmiernej ilości puryn w diecie składającej się z dużych ilości mięsa oraz fruktozy obecnej w owocach. Poza tym wzrost stężenia kwasu moczowego mogą powodować nowotwory, schorzenia hematologiczne, mononukleoza, niewydolność nerek, nadmierny wysiłek fizyczny, czy niektóre leki. Najczęściej chorują kobiety w wieku pomenopauzalnym oraz mężczyźni po 40 roku życia.
W diagnostyce wykorzystuje się badania laboratoryjne, płynu stawowego, badania obrazowe oraz badanie histopatologiczne guzków. Podstawą rozpoznania choroby jest uwidocznienie w badaniu płynu stawowego sfagocytowanych krystałków moczanu sodu, oraz występowaniu u pacjentów nawracających zapaleń stawów i hiperurykemii. W przypadku gdy nie ma możliwości oceny płynu stawowego należy posłużyc się w rozpoznaniu tzw. kryteriami mniejszymi do których zaliczamy: zapalenie I stawu śródstopno-paliczkowego, guzki dnawe, ustąpienie objawów po kolchicynie oraz dwukrotne zapalenie stawów kończyny dolnej. Do rozpoznania niezbędnie jest spełnienie co najmniej 2 kryteriów. Sama hiperurykemia nie stanowi podstawy do rozpoznania dny moczanowej- jedynie u części pacjentów dochodzi do rozwoju pełnoobjawowej choroby. W przypadku bezobjawowej hiperurykemi nie zaleca się stosowania leków, natomiast korzystny wpływ może mieć zmiana stylu życia. Do czynnikow ryzyka rozwoju dny moczanowej zalicza się przede wszystkich wspomnianą hiperurykemię, ale także cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, otyłość brzuszną, przewlekłą chorobę nerek.
W przypadku napadu ostrego zapalenia stawów najczęściej proces zapalny rozwija się w pierwszym stawie śródstopno-paliczkowym(tzw. podagra), poza tym zajęciu mogą ulec inne stawy, zdarza się nawet jednoczesne zapalenie wielu z nich. Objawy zazwyczaj pojawiają się nagle, nocą. Największe natężenie osiągają kilka, do kilkunastu godzin od początku ich wystąpienia. Staw jest zaczerwieniony, obrzęknięty i bolesny, dodatkowo mogą towarzyszyć objawy ogólnoustrojowe. Poza zmianami stawowymi, charakterystyczne jest występowanie tzw. guzkow dnawych, które mogą umiejscowić się np. w obrębie małżowin usznych. Czynnikami, które mogą wyzwolić napad dny są spożycie alkoholu, dużej ilości mięsa, znaczny wysiłek fizyczny, uraz, operacja, czy niektóre leki np. kwas acetylosalicylowy czy leki moczopędne. Najbardziej zaawansowaną postacią jest dna przewlekła, w której objawy utrzymują się ciągle i dochodzi do destrukcji stawów, ścięgien i więzadeł, co w efekcie prowadzi do zniekształceń i upośledzenia sprawności chorego. Leczenie różni się w zależności od tego, czy mamy do czynienia z ostrym napadem, czy okresami międzynapadowymi. W ataku dny należy jak najszybciej podać choremu doustnie kolchicynę, zastosowanie znalazły również niesteroidowe leki przeciwzapalne(NLPZ), glikokortykosteroidy czy kanakinumab. Leki te można stosować pojedynczo lub w skojarzeniu. Ważne jest odstawienie leków obniżających stężenie kwasu moczowego w surowicy. W okresach pomiędzy napadami należy położyć duży nacisk na profilaktykę napadów oraz wdrożyć leczenie przeciwzapalne i obniżające stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi. Należy zalecić pacjentowi zmniejszenie masy ciała, odpowiednią dietę z niską zawartością puryn, unikanie alkoholu i nikotyny. Spośród leków obniżających stężenie kwasu moczowowego, najczęściej stosowany jest allopurinol, poza tym w terapii wykorzystuje się również febuksostat, benzbromaron, probenecyd i peglotykazę. W przypadku bardzo częstych napadów można rozważyć przewlekłą terapię z zastosowaniem kolchicyny, niskich dawek NLPZów oraz sterydów, profilaktykę taką stosuje się zazwyczaj przez 6 miesięcy. Wyjątkowo u pacjentów, u których nie obserwuje się objawów, a występują jedynie wysokie wartości kwasu moczowego( >12mg/dl), należy wdrożyć leczenie obniżające jego stężenie.