Badanie moczu – jak często je wykonywać?

Analiza ogólna moczu to proste badanie, które dostarcza wiele cennych informacji na temat stanu zdrowia organizmu. Powinno się je wykonywać przynajmniej raz w roku. Jego wynik pozwala na ocenę nie tylko funkcjonowania układu moczowego, ale także wielu innych narządów. Interpretacja wyniku badania moczu należy do lekarza, ponieważ ma na nią wpływ m.in. wiek, płeć, ciąża, czy przyjmowane leki. Natomiast warto samemu wiedzieć, co oznaczają poszczególne parametry, którymi są:

• barwa, czyli kolor moczu – barwnik moczu jest urochromem, daje on żółte zabarwienie o różnych odcieniach, zależne od stopnia zagęszczenia moczu. Zmianę jego barwy może zostać wywołana przez niektóre składniki diety, takie jak czerwone buraki, ale również przez leki, środki kontrastowe i barwne związki produkowane przez organizm. Czerwone zabarwienie niekoniecznie musi oznaczać zawartość krwi. Spowodowane ono może być przez substancje wydzielane w nadmiarze przez organizm, takie jak mioglobinuria, pojawiająca się po urazie mięśni, hemoglobinuria, spowodowana efektem rozpadu krwinek, czy porfiryny występujące w porfirii – chorobie związanej z niedoborem enzymatycznym. Brązowa barwa natomiast może być wywołana przez bilirubinę, czy związki fenolu. Czarna barwa może sugerować obecność melaniny.
• przejrzystość moczu – mocz zdrowej osoby powinien być przejrzysty lub lekko opalizujący. Jeśli jest on zmętniony, może oznaczać to obecność krwinek czerwonych, (które towarzyszą stanowi zapalnemu układu moczowego czy pochwy, ale także nowotworowi pęcherza), leukocytów i bakterii (również wskazujących na stan zapalny), a także soli, np. kwasu moczowego, nabłonków i tłuszczu
• ciężar właściwy moczu – powinien wynosić 1018-1030 g/l. Gęstość wzrasta przy dużych ilościach białka, glukozy lub metabolitów różnych leków. Zmniejszona gęstość towarzyszy niektórym chorobom, takim jak np. moczówka prosta czy przewlekła niewydolność nerek
• pH moczu – średnia prawidłowa wartość wynosi 6. Zmniejszona ilość jest zauważalna u osób spożywających duże ilości mięsa. Mocz zasadowy, czyli wynoszący więcej niż 6 jest charakterystyczny dla osób na diecie wegetariańskiej lub mlecznej. Zasadowy odczyn może być również wywołany przez podwyższony poziom potasu, przewlekłej niewydolności nerek lub nadczynności przytarczyc. Podobnie jest, gdy mocz trzymany jest zbyt długo w temperaturze pokojowej. Silnie kwaśny odczyn (pH poniżej 5) może pojawiać się w stanach odwodnienia oraz przy gorączce
• Urobilinogen – znak “+” jest prawidłowym wynikiem, “+++” oznacza żółtaczkę, natomiast brak tej substancji – cholestazę

Analiza składu moczu pozwala również wykryć, czy znajdują się w nim substancje niepożądane, do których zaliczamy między innymi:

• bakterie, grzyby, pasożyty – ich obecność świadczy o zakażeniu nimi cewki moczowej, pęcherza, miedniczek nerkowych lub nerek
• białko w moczu – zdrowa osoba nie powinna mieć w swoim moczu białka, może on natomiast się pojawić w przypadku gorączki, przemarznięcia lub dużego wysiłku fizycznego, gdy występuje ono przez dłuższy czas, sugeruje problemy z nerkami lub drogami moczowymi. Białko w moczu występuje również w przypadku choroby nowotworowej, nadciśnienia, cukrzycy, tocznia układowego, kłębuszkowego zapalenia nerek, niewydolności serca oraz białaczki
• cukier – jego obecność w moczu świadczy o cukrzycy, jedynie w przypadku ciąży dopuszczalne są niewielkie ilości glukozy w moczu. U osób chorych na cukrzycę, w moczu których wykryto cukier, rozpoznaje się nieprawidłowość w leczeniu choroby
• ciała ketonowe – podobnie jak w przypadku cukru, nie powinny występować w organizmie, jedynie w przypadku kobiet w ciąży może go być niewielka ilość. Ciała ketonowe w moczu wskazują na zaburzenia przemiany węglowodanowej i tłuszczowej, źle leczoną cukrzycę lub alkoholizm. 

W celu uzyskania miarodajnego wyniku badania moczu, należy przestrzegać pewnych zasad. Przede wszystkim niezbędne jest odpowiednie naczynie – najlepszy jest do tego jednorazowy pojemnik na mocz typu Vacutest kima (dostępny na Rejestracji MediSpace). Przed pobraniem moczu istotne jest, by dokładnie umyć ręce oraz ujście cewki moczowej. Następnie pierwszą, niewielką ilość moczu należy oddać do toalety, później “środkowy strumień” do pojemnika (od 50 do 100 mililitrów), a końcową porcję moczu ponownie do toalety. Po tych czynnościach zamknij szczelnie pojemnik z pobraną próbką moczu i dostarcz jak najszybciej do badania, jeśli natomiast nie możesz dostarczyć pojemnika natychmiast, umieść go w lodówce. Pamiętaj jednak, że próbka nie może przebywać w lodówce dłużej niż 2 godziny.